Pierwszy rok życia - okres melodii.
Pierwszy krzyk dziecka jest oznaką jego życiowej aktywności, ale również
potwierdzeniem funkcjonowania narządów mowy. Początkowo dziecko komunikuje się
z otoczeniem za pomocą krzyku.
Matka dość szybko
uczy się odczytywać potrzeby dziecka po rodzaju krzyku. Może on sygnalizować
dyskomfort spowodowany mokrą pieluszką, głód, zmęczenie, przegrzanie, ból a
także pragnienie kontaktu z matką. W miarę nabywania doświadczeń dziecko
zaczyna kojarzyć krzyk z przywołaniem bliskiej osoby, a w ten sposób opanowuje
pierwszą formę komunikowania się ze światem dorosłych.
W 2 - 3 miesiącu
życia dziecko głuży, czyli wydaje specyficzne dźwięki o przypadkowym miejscu
artykulacji, które nie mieszczą się w systemie fonologicznym języka. Brzmią jak
gli, tli, kli, gla, bli, ebw itp. Głużenie u dzieci jest oznaką dobrego
samopoczucia, początkowo ma charakter samorzutny a następnie pojawia się już
jako reakcja na widok bliskiej osoby.
Około 6 miesiąca
życia dziecko zaczyna gaworzyć, czyli powtarzać dźwięki zasłyszane z otoczenia.
Jest to duży krok na drodze rozwoju mowy. Wielką radość sprawia dziecku
parskanie, prychanie, powtarzanie szeregu sylab: ma - ma..., ba - ba..., ta -
ta..., la - la... Sylaby te nie mają jeszcze dla dziecka konkretnego znaczenia.
Gaworzenie dostarcza dziecku nowych wrażeń słuchowych, dzięki którym przekonuje
się, że odpowiednie ułożenie narządów mowy powoduje wydawanie odpowiednich
dźwięków.
Trzecia faza
okresu melodii pojawiająca się około 10 miesiąca życia to echolalia. W okresie
tym dziecko przejawia tendencję do powtarzania własnych i zasłyszanych słów, które
doskonali metodą prób i błędów. Kojarzenie wielokrotnie powtarzanych dźwięków
ze wskazywaniem odpowiedniej osoby lub przedmiotu prowadzi do wypowiadania ze
zrozumieniem pierwszych słów: mama, tata, baba, lala. Umiejętność tą zdobywa
dziecko około 1 roku życia. W słowniku dziecka możemy już zaobserwować
samogłoski a, o, u, e, y, i oraz spółgłoski m., p, b, t, d.
https://www.youtube.com/watch?v=9us7_z09BUc
https://www.youtube.com/watch?v=9us7_z09BUc
Drugi rok życia - okres
wyrazu. Burzliwy rozwój ruchowy dziecka w tym
czasie pozwala na intensywne poznawanie otaczającego świata, nazywanie
interesujących go przedmiotów i odkrywanie ich cech. Maluch rozumie o wiele
więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć (mówimy
wtedy o słowniku biernym). W okresie tym obok istniejących już samogłosek w
mowie dziecka doskonali się artykulacja spółgłosek: m., p, b, m., t, d, n, k,
ś, ć czasem ź, dź. Pozostałe głoski zastępowane są łatwiejszymi o zbliżonym
miejscu artykulacji. Charakterystyczną cechą wymowy dziecka w tym okresie jest
upraszczanie budowy słów przez określanie nazwy wyrazu jego pierwszą lub
ostatnią sylabą (np. miś - mi, daj - da, jeszcze - esce, zobacz - ać, kwiaty -
katy, pomidor - midol).
https://www.youtube.com/watch?v=CFc_mj1VdL4
Między drugim a trzecim rokiem życia przypada okres
zdania.
Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, złożone z dwóch
lub trzech wyrazów i stopniowo przechodzą w wypowiedzi dłuższe, cztero-pięcio
wyrazowe.
Dziecko jeszcze
nie potrafi poprawnie wymawiać wszystkich głosek, ale słyszy błędy w wypowiedzi
i poprawia ją: ne eka, a eka - nie mówi się zeka, tylko rzeka. W tym okresie
wypowiada już prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l oraz
samogłoski ustne a, o, u, e, y, i, a czasem nosowe: ą, ę. Pod koniec tego
okresu pojawia się s, z, c, dz, które wcześniej były zastępowane przez ś, ź, ć,
dź. Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, ze względu na małą
sprawność narządów artykulacyjnych. Zwłaszcza w trudniejszych zestawieniach,
bywają zastępowane głoskami łatwiejszymi o zbliżonym miejscu artykulacji. Mowa
dziecka staje się zrozumiała już nie tylko dla najbliższego otoczenia.
Między trzecim
a siódmym rokiem życia to okres swoistej mowy dziecięcej. W dalszym ciągu wzbogacany jest zasób słownictwa,
rozwijana umiejętność budowania zdań złożonych, następuje dalszy rozwój
artykulacyjny. Dziecko 6-letnie powinno
mieć już utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę
mówienia. Jeśli rozwój mowy jest opóźniony należy niezwłocznie skontaktować się
z logopedą.
Na
podstawie książki G. Demelowej,, Elementy logopedii"